‘Voor het eerst was er een kraam met dildo’s’

Ondanks de seksuele revolutie was sado-masochisme tot in de jaren tachtig een onderwerp waarover niet openlijk werd gesproken. Dat veranderde toen lesbische vrouwen in oktober 1983 een conferentie over SM hielden in Amsterdam. Renske Schut (58) organiseerde die driedaagse bijeenkomst.

`Seks moest lief, zacht en aardig zijn eind jaren zeventig; een man moest als het ware vragen of hij erin mocht. Sado-masochisme werd nog gezien als een psychiatrische afwijking; het was pervers, nog erger dan homoseksualiteit. En dat je er als vrouw plezier aan kon beleven om in je liefdesleven dominant of onderdanig te zijn, dat konden mensen zich al helemaal niet voorstellen. Vrouwen streden in die tijd juist voor gelijkwaardigheid.

Ik sloot me aan bij de Vereniging Studiegroep Sado-Masochisme (VSSM) en richtte daar een vrouwengroep op. Wat we vooral deden was praten, fantasieën uitwisselen. Al speelden we ook wel met elkaar. Maar het ging heel stiekem. Je kon alleen onder valse voorwendselen een zaaltje huren, en mensen gebruikten schuilnamen, uit angst dat hun “afwijking” zou worden ontdekt en dat ze bijvoorbeeld hun baan zouden kwijtraken.

De jonge mensen in die groep vonden het belachelijk dat het allemaal zo stiekem moest. Wij wilden naar buiten treden. Dus gingen we lezingen houden bij het COC en de NVSH; we gaven voorlichting aan vrouwengroepen. Op zulke bijeenkomsten was trouwens lang niet iedereen echt geïnteresseerd in SM; het was voor velen gewoon een gelegenheid om eens over seks te kunnen praten, want dat was toen nog helemaal niet gebruikelijk.

Uiteindelijk is het binnen die vrouwengroep geknald door de tegenstelling tussen hetero- en lesbische vrouwen. Om te begrijpen hoe dat zit, moet je weten dat de meeste mensen die van SM houden, masochistisch zijn. Veel heterovrouwen werden alleen maar dominant omdat hun man dat wilde. Daar waren wij als lesbiennes natuurlijk tegen. Verder hadden we er ruzie over of je bepaalde boeken wel aan mannen mocht verkopen. We hadden bijvoorbeeld een boekje gemaakt met SM-fantasieën van vrouwen. Sommige heterovrouwen wilden dat boekje ook aan mannen verkopen, maar voor mij waren die verhalen zo intiem dat ik vond dat ze niet in mannenhanden mochten komen. Om die reden ben ik er toen samen met mijn vriendin uit gestapt.

We zijn zelfstandig verdergegaan en hebben veel gereisd. Bijvoorbeeld naar Duitsland, waar toen ook een vrouwen-SM-groep in opkomst was. We gingen boeken en tijdschriften uitgeven, en in 1983 organiseerden we een driedaags congres in De Melkweg in Amsterdam. Met subsidie van onder meer de gemeente. De lesbische Annemarie Grewel zat toen in de raad en die kende ons. Niet dat zijzelf aan SM deed, maar ze vond dat zo’n congres er moest komen, of je het er nu mee eens was of niet.

Die drie dagen gingen voorbij in een roes. Ik krijg nog kippenvel als ik eraan denk. Tot op dat moment was de SM-beweging altijd heel kleinschalig geweest – bij manifestaties van het COC was je bijvoorbeeld met tien vrouwen –, maar toen waren we met honderden. Nederlandse meiden, maar ook vrouwen uit Berlijn, Londen, Keulen. Veel vrouwen hadden leren kleding aangetrokken. De sfeer was hartstikke open, iedereen was nieuwsgierig. Er was voor het eerst een persconferentie met de landelijke pers. En er was een kraam met dildo’s – ook voor het eerst, want die dingen kon je daarvóór alleen maar in pornoshops bekijken.

Verschillende vrouwen begonnen na die conferentie erotische winkels, zoals My Sin in Rotterdam en Female & Partners in Amsterdam, waarmee ze macht weghaalden bij de pornobazen. En de ontwerpster Ellen Schippers ontwierp eigen kleding – met lakleer, heel erotisch.

Een jaar of vijf geleden hoorde ik de eerste SM-grap. Iemand had een blauw oog en toen vroeg iemand anders: “Heb je een SM-spelletje gedaan of zo?” Dat is een teken dat SM geaccepteerd is geraakt. Zo’n opmerking zou vroeger onvoorstelbaar zijn geweest.’

Openingsbeeld: Magazine Slechte Meiden. Via Wikimedia Commons/Kwikstaartje.