Stel, men behoort tot de machtigste historici van Nederland. Neen, gemeten naar verdeel en heersposities, variërend van het voorzitterschap van het Stimuleringsfonds Culturele Omroepproducties tot de adviesraad van het W.F. Hermans Instituut tot het comité van aanbeveling inzake de St. Nicolaas-optocht in Amsterdam, is men de machtigste historicus van Nederland.
En stel, men heeft één miljoen pietermannen en een jaar vrijaf gekregen om een boek te schrijven (nu ja: het werk van jezelf en anderen samen te vatten) voor het ‘ijkpuntenonderzoek’ van het NWO-project ‘Nederlandse Cultuur in Europese context’. Dan hoopt men toch zeker dat dit boek ook feestelijk onthaald wordt? Dat spreekt. Daartoe organiseert men een vernissage met drank en hapjes waarop men bevriende recensenten tracht te bewegen tot een bevriende recensie. Zulks is menselijk -al te menselijk. En niets menselijks is historici vreemd.
Niemand zal het Jan Bank, hoogleraar Vaderlandse geschiedenis aan de Universiteit van Leiden, dan ook kwalijk nemen dat hij zijn boek 1900: Hoogtij van burgerlijke cultuur, dat hij samen met de hoogleraar Franse letterkunde Maarten van Buuren schreef, zo’n feestelijke ontvangst gunde. Ach, en waarom dan niet geprobeerd bij de Volkskrant je voormalige collega-journalist en nog steeds dierbare amice Jan Blokker in te schakelen voor een hartverwarmend stukje? Ja, waarom niet getracht bij NRC Handelsblad je voormalige promovenda Elsbeth Etty, waarmee je zulke hartelijke relaties onderhoudt, om enkele welgekozen woorden te vragen? Het hoort bij het spel. Dat weet de auteur, dat weet de uitgever, dat weet de recensent en dat weet de periodiek waarin de recensie verschijnt.
Althans, het bleek dat de Volkskrant dit wist. Daar werd niet de van auteurs- en uitgeverswege in stelling gebrachte Blokker maar Michael Zeeman gevraagd om Banks boek te recenseren. Bij NRC Handelsblad kende men de spelregels minder goed, en daar mocht inderdaad Etty haar eigen promotor lauweren met historisch verantwoorde kwalificaties zoals ‘fascinerend’, ‘boeiend’ en ‘meeslepend’. Het is flauw hier grapjes te maken over de ethiek van het recenseren van voormalig rooms en stalinistisch Nederland, maar deze innigheid tussen promotor en promovenda opent wel de ogen voor het verschil tussen macht en onmacht in de historische wereld.
Want stel, men behoort tot de onmachtigste historici van Nederland. Neen, ik bedoel, de onmachtigste historicus van Nederland is degene die zojuist via NWO een onbeduidend, tijdelijk deeltijdbaantje kreeg van Alma Mater. Zulks verschaft weinig pietermannen en geen jaar vrijaf, maar wel de geur van de universitaire geesteswereld. Die komt in de vorm van een invulformulier. Daarop staan zonder enige toelichting vragen zoals: ‘Omschrijving dienstverband (binnen RRWO en AOB gegeven mogelijkheden’ en ‘Vermoedelijk tijdstip bijstelling WAF?’en ‘Wordt de ADV genoten middels de 4×9 variant of middels valutering of middels de Algemene Seniorenregeling of middels Leeftijdsbewust Kwaliteitsbeleid?’.
En terwijl de onmachtigste historicus peinzend de geur van de universitaire geesteswereld opsnuift, ziet hij zijn lot onder ogen. Hem wachten geen warme woorden van een bevriende promovenda, doch louter de Algemene Seniorenregeling waaruit zelden iemand levend te voorschijn komt.
Bastiaan Bommeljé
Dit artikel is exclusief voor abonnees
