In tal van films schijnt in het verleden een heel andere zon dan in het heden. Het licht is daardoor anders, het heeft de kleur van oude foto’s. Er hangt over dat verfilmde verleden een sluier van sepia of grijs. Kennelijk is dit voor een regisseur de meest effectieve methode om duidelijk te maken dat de beelden uit de geschiedenis stammen.
Daar komt nog bij dat het verkleurde verleden suggereert dat dit verleden onherroepelijk voorbij is, dat de beelden uit een verloren wereld stammen, waardoor de kijkers ten prooi raken aan vage gevoelens van melancholie en nostalgie. Natuurlijk is deze verkleuring van het verleden misleidende onzin, maar het zou toch interessant zijn eens te onderzoeken of mensen bijvoorbeeld hun eigen verleden in verkleurde toestand in hun geheugen bewaren.
Een variant van het verkleurde verleden is het ontkleurde verleden, het verleden in zwart-wit. Het is zelfs mogelijk dat het hele idee van het verkleurde verleden uiteindelijk te herleiden valt tot het onbewuste idee dat de wereld vóór de uitvinding van de kleurenfoto en -film in zwart-wit was uitgevoerd.
De grote cesuur is hier de Tweede Wereldoorlog. Dat conflict zit nog in zwart-wit in het collectieve geheugen. Daarna werd de wereld in hoog tempo kleurrijker, zeker in de bioscoop. De fotografie, zeker de artistiek verantwoorde fotografie, en de jeugdjaren van de televisie hebben ervoor gezorgd dat een deel van de wereld nog een jaar of vijftien in zwart-wit bleef bestaan.
Ondanks de onvermijdelijke opkomst van een kleurige wereld, wist de wereld in zwart-wit in de culturele marge te overleven. Zwart-wit is abstracter en daardoor naar veler gevoel kunstzinniger en minder vulgair. Bovendien verwijst zwart-wit ons automatisch naar de tijd dat de hele wereld nog in zwart-wit was. The Longest Day, de verfilming van de geallieerde landing in Normandië in 1944, gemaakt in de vroege jaren zestig, toen kleurenfilms allang de gewoonste zaak van de wereld waren, is in zwart-wit opgenomen. Dat is zonder twijfel gedaan om de authenticiteit van de film te vergroten.
Nog sterker speelt dit sentiment bij een film als Schindler’s List van Spielberg. De holocaust in kleur, dat zou getuigen van slechte smaak. Pas aan het eind van de film, als de door Schindler geredde joden in Israël zijn, verschijnt er kleur. Het enige kleuraccent in de rest van de film, het rode jasje van een klein meisje dat vermoord wordt, maakt de film nog zwart-witter dan hij al is.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
