In het jaar 136 stichtte keizer Hadrianus aan de oostzijde van de Middellandse Zee een nieuwe stad met een typisch rechthoekig Romeins patroon: Aelia Capitolina. Vanzelfsprekend verrezen er tempels voor Aphrodite en Jupiter. Tussen 1537 en 1541 liet de Turkse sultan Suleiman de Prachtlievende op dezelfde fundamenten nieuwe muren optrekken. De Romeinse goden zijn inmiddels verdwenen, maar de muren van die stad zien we nog regelmatig op televisie. Meer dan duizend jaar had op dezelfde plek – met alleen het zwaartepunt iets zuidelijker – Jeruzalem gelegen en zo werd de nieuwe stad ook weer genoemd toen keizer Constantijn nog geen twee eeuwen later het christendom omhelsde.
Piet Leupen komt er in zijn boek over drieduizend jaar Jeruzalem niet goed uit. De heiligheid die jodendom, christendom en islam aan de stad toekennen, fascineert hem. Maar tegelijk ziet hij er een mythe in, of sterker zelfs, een ideologie die door machthebbers werd uitgevonden ten eigen bate. En hij vindt die mythe fataal. Het beste zou het volgens Leupen zijn als de stad haar heiligheid zou afleggen, maar hij begrijpt ook wel dat dat niet zal gebeuren.
Leupen ziet het allemaal wat te zwaar in. Iedereen die Jeruzalem kent, weet hoe vreedzaam die stad is, ook nu nog. De aanhangers van de drie grote religies negeren elkaar in het algemeen fatsoenlijk en als ze al heibel maken, doen ze dat in eigen gelederen. Het enige gevaar is dat joodse of christelijke fundamentalisten een keer de Rotskoepel, op de plek van de joodse tempel, opblazen. Maar zelfs dan zal dat islamitisch heiligdom wel weer hersteld worden. En verder heeft ieder keurig zijn eigen plek.
Het is eerder opvallend hoe weinig de aanhangers van de grote religies zich in de loop van de geschiedenis om het aardse Jeruzalem bekommerd hebben. In de voorbije twee millennia waren de kruisvaarders de enige uitzondering. Zionisten noemden zich wel naar de stad, maar gaven meer om land. En dat laatste geldt ook voor de Palestijnse nationalisten. Als Israëli’s en Palestijnen het op andere punten echt met elkaar zouden kunnen vinden, dan zou de heiligheid van Jeruzalem geen enkel probleem vormen.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
