Geschiedenis onder de guillotine. Twee eeuwen geschiedschrijving van de Franse Revolutie
Bart Verheijen
152 p. Vantilt, € 17,89
Verheijen won met het manuscript de Prix de Paris, een prestigieuze prijs ter stimulering van wetenschappelijk onderzoek over Frankrijk. Hij onderzoekt hoe de afgelopen twee eeuwen liberalen, republikeinen, marxisten en revisionisten met elkaar streden om de erfenis van de Franse Revolutie.
In Terug naar de Spaanse Burgeroorlog. Etnografie en het onvoltooid verleden (144 p. AUP, € 29,95) laat Henk Driessen zien wat een cultureel antropoloog kan toevoegen aan de geschiedschrijving. Centraal staat een dorpje in het zuiden van Spanje en hoe daar wordt omgegaan met de Spaanse Burgeroorlog.
Cultureel antropoloog Anton Blok, beroemd dankzij baanbrekende studies over de maffia en de Bokkenrijders, vraagt zich in De Vernieuwers. De zegeningen van tegenslag in wetenschap en kunst 1500-2000 (376 p. Prometheus/Bert Bakker, € 19,90) af welke omstandigheden wetenschappers en kunstenaars in staat stellen ons wereldbeeld te veranderen.
Ware grootheid, schamele kleinte. Twee eeuwen Nederland
Paul van der Steen
272 p. Balans, € 25,95
Journalist en historicus Paul van der Steen komt u regelmatig tegen in de kolommen van dit blad. Voor Trouw schreef hij de serie ‘Twee eeuwen Nederland’; alle stukken heeft hij samengebracht in deze bundel. Van der Steen begint in 1813 met de landing van de prins van Oranje op het strand van Scheveningen. Een gebeurtenis die op 30 november uitgebreid wordt herdacht. Dan volgt een hoofdstuk over het Congres van Wenen en de grenzen van Nederland. Via de Taalwet van 1823 (in Vlaanderen en Brussel wordt het Nederlands de taal voor officiële gelegenheden), Van Speijk (1831), de Grondwet van 1848, de afschaffing van de slavernij in 1863 en de wereldtentoonstelling van 1883 belanden we met de Onderwijswet van 1901 in de twintigste eeuw. De eenentwintigste eeuw is vertegenwoordigd met de moorden op Fortuyn (2002) en Van Gogh (2004) en de opkomst en ondergang van het Nationaal Historisch Museum. Die mislukking laat uitstekend de grootheid en de kleinte van Nederland zien.
Slavenschip Leusden. Moord aan de monding van de Marowijnerivier
Leo Balai
174 p. Walburg Pers, € 19,95
Dit is een populariserende bewerking van het proefschrift van de auteur: Het slavenschip Leusden. Slavenschepen en de West-Indische Compagnie (2011). Op de achterkant een aanprijzing van Peter R. de Vries: ‘Waargebeurd. Over Nederlandse slavenhandel tussen 1720 en 1738. Fascinerend! Ook true crime.’ Waar gaat het om? Op 1 januari 1738 verging voor de monding van de Marowijnerivier in Suriname het slavenschip Leusden, eigendom van de WIC, met aan boord 700 Afrikaanse gevangenen. Op het moment van de ramp bevonden zich 680 gevangenen aan boord, van wie slechts zestien de ramp overleefden.
Bij uitgeverij Verloren verscheen in samenwerking met de Coornhert Stichting een heruitgave van Proeve eener Verhandeling over den slaavenhandel (154 p. € 20,00) uit 1790 door Jan Konijnenburg, predikant, hoogleraar aan het Remonstrants Seminarium te Amsterdam, wetenschapper, patriot en politicus. Hij was een vroeg tegenstander van slavenhandel en slavernij.
Diplomaat van de tsaar. De ballingen van de Russische Revolutie
Angela Dekker
191 p. Atlas Contact, € 18,95
Angela Dekker, die ook voor Historisch Nieuwsblad schrijft, boog zich eerder over de wereld van de Russen in Parijs in Verloren verleden (2007). Dit boek speelt zich vooral af in Den Haag, waar veel ballingen terechtkwamen. Centraal staat de diplomaat Paul Poustochkine, in 1917 de tweede secretaris van het Russische gezantschap. Toen de revolutie uitbrak, kreeg de gezant een zenuwinzinking en de eerste secretaris vertrok naar Washington om de Amerikanen te mobiliseren tegen de bolsjewieken. Poustochkine moest dus het fort bewaken. Dat zou hij lang blijven doen, want hij vertegenwoordigde de Russen tot in 1942, toen de Nederlandse regering onder druk van de geallieerden de Sovjet-Unie erkende. Jarenlang werd hij betaald uit een geheime schatkist van de tsaar die was ondergebracht in Parijs. Dekkers boek staat vol met dit soort prettig gestoorde feiten.
De drogist. Hoe een verzetsheld in ongenade viel
Ad van Liempt
254 p. Balans, € 17,95
Dit is een behoorlijk wrang boek. Het gaat over Gerard Reeskamp, een drogist uit het Gooi, die direct na de Duitse inval, als een van de eersten, in verzet gaat. Hij belandt in het gewapende verzet van Friesland en is betrokken bij de befaamde overval op de strafgevangenis van Leeuwarden. Een held! Direct na de oorlog wordt hij opgepakt en veroordeeld voor zijn betrokkenheid bij de ongelukkige dood van een boer bij een ondergrondse actie. Vier jaar cel krijgt hij. Tot zijn dood in 1970 is hij een verbitterd man.
De Nijmeegse verzetsvrouw Annie van Velzen wordt geportretteerd in Ene mejuffrouw van Velzen 1894-1967. Inspectrice van de Nijmeegse Kinderpolitie en verzetsvrouw (155 p. Valkhof Pers, € 16,50) door Anneke Nolet. Ze belandt in het beruchte vrouwenkamp Ravensbrück, waar ze in april 1945 wordt bevrijd door het Zweedse Rode Kruis.
Kinderkroniek 1940-1945. Brieven, getuigenissen en dagboeken uit de Shoah
Guus Luijters
255 p. Nieuw Amsterdam, € 22,95
Luijters publiceerde in 2012 het zeer succesvolle In memoriam en het bijbehorende Addendum, met daarin de namen van alle 18.000 omgekomen kinderen tijdens de Shoah en circa 3700 foto’s. In dit boek volgt hij hun leven aan de hand van dagboeken en brieven van en over kinderen. Van de inval van de Duitsers tot de invoering van de Jodenster en tot hun deportatie naar Auschwitz en andere kampen.
Boyd van Dijk won met de scriptieversie van Leven naast het kamp. Kamp Vught en de Vughtenaren 1942-1944 (319 p. Spectrum, € 19,99) de Erik Hazelhoff Roelfzema Jong Talent Prijs. Onderdeel van de prijs: de scriptie kon een boek worden. Hoe reageerden de inwoners van Vught op het concentratiekamp? Het beeld dat Van Dijk schetst is nogal grijs. Zou verzetsheld EHR dit boek waarderen?
De volkstelling van 1971. Verslag van de eerste brede maatschappelijke discussie over de aantasting van privacy
Jan Holvast
448 p. Paris, € 37,50
Er waren al heel wat volkstellingen gehouden, maar tegen die van 1971 ontstond plotsklaps massaal verzet. Jan Holvast, toentertijd prominent opposant van de telling, zet in dit boek de feiten op een rij en laat de meningen van de regering, het CBS (de uitvoerder) en actiegroepen de revue passeren. Curieus dat Holvast, tegenwoordig privacyconsultant, niet verwijst naar het artikel van Maurice Blessing uit 2005 in Historisch Nieuwsblad over de volkstelling van 1971, waarin hij zelf nota bene uitgebreid aan het woord komt.
In 1923 werd gepoogd het betalingsverkeer van de Postcheque- en Girodienst ingrijpend te vernieuwen. Het systeem was inefficiënt en diende gecentraliseerd en gemechaniseerd te worden. Het kostte miljoenen, maar het project was een fiasco, met als gevolg dat De Nederlandsche Bank het betalingsverkeer stillegde. Lees erover in ‘Ik geef U op een briefje’. Centralisering en mechanisering van de PCGD in 1923 – lessen uit een fiasco (96 p. Trevver, € 19,95) door Gastom Aussems e.a.
Laatste trein naar Zona Verde. Mijn ultieme Afrikaanse safari
Paul Theroux
413 p. Atlas Contact, € 24,95
Paul Theroux is de beste internationale schrijver van reisverhalen. In Laatste trein naar Zona Verde trekt hij weer door Afrika, waar hij eerder woonde en reisde. Niks deugt er meer. De regeringen zijn corrupt, de bevolking arm. Ontwikkelingshulp is contraproductief en de Chinezen maken er een potje van – ze zijn ordinaire uitzuigers.
Menselijker over de Chinezen in Afrika schrijft de beste Nederlandstalige schrijver van reisverhalen Lieve Joris in Op de vleugels van de draak. Reizen tussen Afrika en China (318 p. Atlas Contact, € 19,95). Ze verblijft in China, waar ze Afrikanen die er handeldrijven volgt en Chinezen die ooit in Afrika woonden. Later is ze in Afrika, waar ze met Chinese handelaren optrekt.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
