Uitzending: 5 en 12 december. IKON, Nederland 1
De dood van vijftien Surinaamse mannen op 8 december 1982 in Fort Zeelandia heeft flinke sporen nagelaten in de Surinaamse samenleving. Het waren allen mensen die felle kritiek hadden geleverd op het militaire regime van Desi Bouterse, die in 1980 met een coup aan de macht was gekomen. Ze werden door Bouterse-getrouwe militairen mishandeld en doodgeschoten. Bijna twintig jaar later zijn voor de `Decembermoorden’ nog steeds geen daders gestraft. Getuigen zijn veelal dood en Desi Bouterse is in Suriname nog steeds een machtsfactor. De meeste mensen staan niet te popelen hun licht op de zaak te laten schijnen. Hoe maak je dan een documentaire over deze gebeurtenis?
`Wij hebben de nabestaanden als uitgangspunt genomen,’ zegt documentairemaker René Roelofs. Zijn Verdriet van Suriname vertelt het verhaal van de gebeurtenissen op 8 december zoals beleefd door de familie van de slachtoffers. `We doen geen poging de Waarheid te achterhalen. We wilden de gebeurtenissen ook niet tot in detail reconstrueren. Het is een heel subjectieve film. We laten zien wie de mensen waren die vermoord zijn, en waarom ze zijn vermoord.’
De vijftien doden – allen mannen – maakten deel uit van de Surinaamse intelligentsia; het waren advocaten, journalisten, vakbondsleiders, dissidente militairen en zakenlui. Ook hun echtgenotes zijn intelligente vrouwen, `die goed kunnen verwoorden hoe het in Suriname tot dergelijk geweld kon komen’, aldus Roelofs. De filmmakers hebben met nabestaanden van alle vijftien slachtoffers gesproken. Researcher Hans Dortmans had weinig moeite toezeggingen te krijgen. De familie was blij over hun geliefde echtgenoot of vader te kunnen praten.
Een van de opmerkelijkste mensen in de film is de vroegere echtgenote van advocaat Harold Riedewald: Jenny Karamat Ali, nu Jenny Goedschalk. Zoals de meeste nabestaanden vertrok zij vlak na de moorden in 1982 naar Nederland. Jenny ging echter in 1985 alweer terug naar Suriname, en hertrouwde daar met Goedschalk, de directeur van de Surinaamse Bank die werkte onder het Bouterse-regime. `Dat werd niet geaccepteerd,’ vertelt Roelofs. `Ze is de enige van de nabestaanden die naar “het andere kamp is overgelopen”. Het wordt haar kwalijk genomen. Jenny op haar beurt verwijt het de andere nabestaanden dat zij nauwelijks iets hebben gedaan om de daders te vinden en te berechten, en veilig in Nederland zijn gebleven.’ Goedschalk zegt nog steeds een tegenstander van Bouterse te zijn.
Roelofs bracht maar twee weken door in Suriname. De meeste nabestaanden wonen immers nog steeds in Nederland en werden hier geïnterviewd. Dat een Nederlander en niet een Surinamer een film maakt over dit onderwerp, was in Suriname geen punt. Het viel Roelofs op dat er nog steeds veel sympathie voor Nederland bestaat. Het land maakte een ontluisterende indruk op hem. `Slechte wegen, bouwvallige huizen. Het land is internationaal geïsoleerd; er wordt niets geproduceerd. Achter de schermen trekt Bouterse nog steeds aan de touwtjes. Mensen zeggen dat ze nog steeds bang zijn. Ze weten maar al te goed waartoe Bouterse in staat is.’ Pas als Bouterse weg is, kan het land weer een beetje op gang komen, denkt Roelofs. Maar er zijn domweg niet voldoende rechters in Suriname om de daders daar te berechten.
Er wordt gezegd dat de Decembermoorden `een grauwsluier over Suriname hebben gelegd’, aldus Roelofs. `Er is geen gevoel van veiligheid meer.’ Met Verdriet van Suriname heeft de documentairemaker geprobeerd de slachtoffers van de Decembermoorden een gezicht te geven. Zeer waarschijnlijk komt de film ook in Suriname op televisie.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
