In Gokkers & graaiers vertelt Janssen achttien verhalen over gehaaide bankiers en gewetenloze beleggers, van de zeventiende eeuw tot nu. Hij begint in 1607, het jaar waarin Isaac Le Maire de VOC te gronde wilde richten door een streek uit te halen met VOC-aandelen. Hij verspreidde valse geruchten over de handelsmaatschappij in de hoop dat de aandelenkoersen zouden dalen. Maar dat liep slecht voor hem af.
Wilt u meer recensies van historische boeken lezen? Schrijf u dan in voor onze gratis maandelijkse boekennieuwsbrief.
Le Maires streek laat zien waarom gewiekste financiële innovaties uit het verleden nog altijd actueel zijn: zijn tactiek wordt op grote schaal toegepast en staat tegenwoordig bekend als shorten. Ook de tulpenmanie in 1637, de eerste financiële bubbel, keert steeds in nieuwe vormen terug. Bitcoins zijn de tulpen van nu, schrijft Janssen, verwijzend naar de crypto crash eerder dit jaar.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
Van een zeventiende-eeuwse aandelenhandelaar die letterlijk gek wordt als zijn fortuin verdampt tot investeerders die rijk denken te worden dankzij de internetbubbel: Janssen laat zien dat het slechte geheugen van Nederlandse zakenlieden als een rode draad door onze financiële geschiedenis loopt. Risico en hebzucht zorgen ervoor dat hoogtij op de beurs steeds weer eindigt in mineur.
Janssen wil geen ‘moralistische vermaningen’ geven. Wel besteedt hij meerdere verhalen aan kooplieden die geld verdienden aan de slavernij. In de hoofdstukken over de Nederlandsche Handel-Maatschappij en zakenvrouw Johanna Borski worden recente onderzoeken naar hun betrokkenheid bij de slavenhandel aangehaald.
Door steeds een nietsontziende ondernemer of slimme speculant als uitgangspunt te nemen, blijven de verhalen onderhoudend. Zo is het boek niet alleen een geschiedenis van geldbedragen en beursnoteringen, maar is er ook ruimte voor de emoties van historische figuren die gokten en soms alles verloren. Als het boek toch dreigt te verzanden in jargon als mirror trading, futures market en junk bonds, biedt een financieel lexicon achterin uitkomst.
De continuïteit van de Nederlandse hebzucht wordt pijnlijk duidelijk in het laatste hoofdstuk. De Nederlandse inhaligheid leeft voort op de Zuidas, waar jaarlijks honderden miljarden euro’s van schimmige bedrijven door brievenbusfirma’s stromen. Daar komt het moralisme toch om de hoek kijken: ontwikkelingslanden verliezen hierdoor miljarden aan belastinginkomsten. Bovendien drukt de oorlog in Oekraïne ons land met de neus op de feiten: Zuidas-advocaten en -dienstverleners staan al jarenlang klaar voor Russische bedrijven en oligarchen.
Gokkers & graaiers. Financiële schandalen van de VOC tot de Zuidas
Roel Janssen
272 p. Follow the Money Publishing, € 22,50
