355 p. Ambo-Anthos, ƒ 49,90
Welke gebeurtenissen vonden plaats in 1688? In onze contreien is het meest waarschijnlijke antwoord op die vraag: de Glorious Revolution – de omwenteling waarin de Hollandse stadhouder Willem III zijn schoonvader verjoeg en werd uitgeroepen tot koning van Engeland. Troepen van Lodewijk XIV waren kort daarvoor het Rijnland en de Palts binnengevallen, waarmee ze de Negenjarige Oorlog ontketenden. John Locke verbleef in Rotterdam en correspondeerde over zijn Essay concerning Human Understanding. Dat was de handboekstof die dat jaar opleverde. Verder werd in Versailles het Grand Trianon gebouwd. Peter de Grote begon zich te verdiepen in scheepsbouw, en Bitter’s bruid arriveerde in Holland.
Maar weinig Europeanen wisten wat er op hetzelfde moment in andere delen van de wereld geschiedde, en veel van die gebeurtenissen zijn in het westen obscuur gebleven. Maar John Wills, een specialist in de geschiedenis van de betrekkingen tussen Europa en China, heeft er verscheidene getraceerd. In Beijing stierf pater Verbiest, die daar als missionaris mocht blijven omdat hij de keizer van China had onderwezen in astronomie en wiskunde. De Engelse avonturier William Dampier maakte kennis met de aborigines. Hij vond dat ze dikke drankneuzen hadden en het viel hem op dat bij de mannen geen baardgroei viel te bespeuren.
In 1688 wordt veel aandacht besteed aan wat er buiten Europa gebeurde, al bestond het jaar als zodanig in grote delen van de wereld eigenlijk niet. Vaak zijn de verhalen ontleend aan getuigenissen van Europese ontdekkingsreizigers, handelaars en missionarissen. Maar daarnaast komen ook autochtonen aan het woord, zoals de Japanse auteur Ihara Saikaku die schreef: ‘hoewel vaders en moeders ons het leven schenken, is het alleen het geld dat het leven in stand houdt.’
1688 is een bewonderenswaardig veelzijdig boek, dat de geschiedenis van alle continenten omspant en zeer diverse onderwerpen behandelt. Gebeurtenissen uit 1688 vormen steeds de aanleiding voor nadere beschouwingen, die soms verscheidene eeuwen omvatten zodat het boek enigszins het karakter van een wereldgeschiedenis heeft gekregen. Toch is het ophangen van een wereldgeschiedenis aan een serie getuigenissen over gelijktijdige gebeurtenissen niet veel meer dan een interessant concept gebleven. De lezer komt op veel terreinen, maar net als het interessant gaat worden verschuift het perspectief weer – als in een bundel korte verhalen.
Luuc Kooijmans is auteur van het boek ‘Liefde in opdracht. Het hofleven van Willem Frederik van Nassau’.
Dit artikel is exclusief voor abonnees
