30. 75 jaar Nederlandse televisie: een schat aan verbaal en visueel erfgoed

De Nederlandse televisie bestaat 75 jaar. De eerst uitzending vond plaats op 2 oktober 1951. In historische termen is 75 jaar  een vrij korte periode, maar het effect van de Nederlandse televisiecultuur op de Nederlandse taal is groot.

De Nederlandse taal is dankzij de televisie decennialang uitgebreid met nieuwe uitdrukkingen. Voor 1989, toen er nog maar twee zenders waren en geen concurrentie van internet of sociale media, keek heel Nederland naar dezelfde programma’s. De dag erna waren die programma’s op het werk, op school of op straat het gesprek van de dag.

Soms weten we niet eens meer waar bepaalde woorden of uitdrukkingen vandaan komen, en zijn we vergeten dat ze ooit gemeengoed werden dankzij de beeldbuis.

Ton den Boon is letterkundige en de Nederlandse hoofdredacteur van de Dikke Van Dale. Hij verdiepte zich in het talige erfgoed van de Nederlandse televisie en neemt u  mee langs woorden die zijn ingesleten in het collectief geheugen.

Van het debatprogramma ‘de achterkant van gelijkheid’ van Marcel van Dam tot de reclame met ‘zis tis tievie, man’. In de omgangstaal kregen titels en uitspraken een tweede leven. Daardoor zijn ze in of meer een vaste waarde in onze woordenschat zijn geworden. Herinnert u ze nog? En weet u waar ze vandaan komen?

Bas Agterberg is conservator bij Beeld & Geluid in Hilversum en expert in het gebruik van de collectie voor o.a. historisch onderzoek. Voor het Geschiedenis Festival selecteerde hij een aantal iconische televisiefragmenten waarin woorden en uitdrukkingen voorkomen die inmiddels niet meer uit de mediacultuur zijn weg te denken.

Foto: Van Kooten en de Bie tijdens tv-opnamen in 1976. Via Nationaal Archief/Rob Mieremet.