SIGNALEMENTEN

De uitvinding van de rooms-katholieke kerk Peter Raedts 109 p. Wereldbibliotheek, € 9,90
Peter Raedts verraste in 2012 met De ontdekking van de middeleeuwen, een boek dat een breed publiek liet kennismaken met nieuwe inzichten in deze periode. Het werd genomineerd voor de Libris Geschiedenis Prijs. De uitvinding van de rooms-katholieke kerk is een uitgebreide versie van zijn afscheidscollege als hoogleraar middeleeuwse geschiedenis aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Raedts laat zien dat er tot in de elfde eeuw geen sprake was van ‘de katholieke kerk’. Eeuwenlang bestuurden wereldlijke vorsten en keizers de katholieke wereld naar eigen goeddunken. Pas in de elfde eeuw ontstond de kerk als organisatie die bestuurd werd vanuit Rome, en pas na de Franse Revolutie en ingrijpende bestuurshervormingen in de negentiende eeuw kreeg de kerk de vorm die haar nog altijd kenmerkt: een bureaucratisch en centralistisch aangestuurd instituut.
 
De geboortepapieren van Nederland. Ingeleid en toegelicht door Coos Huijsen en Geerten Waling 224 p. Elsevier Boeken, € 14,95
Deze uitgave bevat in hedendaags Nederlands de teksten van De Unie van Utrecht uit 1597, de Apologie van Willem van Oranje uit 1581 en het Plakkaat van Verlating uit 1581. Ze worden toegelicht door Coos Huijsen en Geerten Waling. De eerste kennen we van het proefschrift Nederland en het verhaal van Oranje uit 2012 en de tweede als oprichter van het platform Jonge Historici. Huijsen en Waling benadrukken voortdurend het revolutionaire karakter van de Opstand. Over de Unie van Utrecht merken ze op dat al halverwege de achttiende eeuw de tekst in Amerika circuleerde en de founding fathers van Benjamin Franklin tot Thomas Jefferson inspireerde. Vanuit de parallel tussen twee opstandige confederaties die besloten verder te gaan als eenheid en in vrijheid, werd de Unie van Utrecht tot een belangrijk voorbeeld voor de Grondwet van de Verenigde Staten van Amerika.
 
Het jaar 1759. Een doorsnede van de Verlichting Paul Fentrop 224 p. Prometheus, € 19,95
In het voorwoord is Paul Fentrop (hoogleraar corporate governance & capital markets aan Nyenrode Business Universiteit en voormalig auteur van lange opiniestukken in HP/De Tijd tegen de islam) duidelijk. De belangrijkste verworvenheden van de westerse beschaving (vrijheid, recht, kennis en welvaart) zijn vooral te danken aan een periode in de geschiedenis die de Verlichting wordt genoemd. Gelukkig volgt er daarna geen hoogdravend betoog, maar een heel aardige geschiedschrijving van het doen en laten van enkele beroemde en minder beroemde mensen in 1759. In dat jaar scheerde een komeet langs de aarde, precies zoals Robert Halley een halve eeuw eerder had berekend op basis van de theorie van Newton. Alles wat gebeurde kon worden voorspeld. Dat luidde het einde in van het brede geloof in wonderen en magie.
 
Een korte geschiedenis van de 20ste eeuw John Lukacs 254 p. Prometheus-Bert Bakker, € 19,95
Dit boek begint heel grappig met de volgende zin: ‘Voor zover ik weet bestaat er geen serieuze geschiedenis van de twintigste eeuw.’ We weten allen dat dit onzin is: er zijn boekenkasten vol geschreven over dit onderwerp. De titel van het boek (Een korte geschiedenis) is niet aantrekkelijk. Vrijwel altijd zijn korte geschiedenissen saaie en oppervlakkige overzichten. Maar wie de auteur John Lukacs kent, weet dat dit boek anders moet zijn. Lukacs, emeritus hoogleraar geschiedenis in Philadelphia, schreef eerder zeer lezenswaardige studies als Vijf dagen in Londen, over de beslissing van het kabinet van Winston Churchill in 1940 om de strijd tegen Hitler voort te zetten. En inderdaad: Een korte geschiedenis van de 20ste eeuw is een heel prettig boek. De erudiete auteur presenteert de ene zinnige observatie na de andere. Het slothoofdstuk, over de begrensdheid van menselijke kennis, zal ook wel heel knap zijn, maar is voor een doorsneelezer niet te volgen.
 
Sporen van spionage. Een speurtocht door geheim Nederland Dick Engelen en Constant Hijzen (red.) 106 p. Karwansaray, € 15,00
Deze publicatie verscheen vanwege het 20-jarig bestaan van de Netherlands Intelligence Studies Association (NISA). Deze stichting wil via academisch onderzoek en onderwijs het werk van inlichtingen- en veiligheidsdiensten onder de aandacht van een groter publiek brengen. Dat is in het huidig Snowden-tijdsgewricht een loffelijk streven. Sporen van spionage is een reisgids door Nederland. Het boek voert langs lieux de mémoire van spionagediensten, van individuele spionnen, van veiligheidsdiensten en dubbelagenten. Gepoogd is alle provincies van het land te bestrijken, maar uiteraard is de Randstad oververtegenwoordigd. In totaal worden 42 locaties bezocht. In het noorden De Punt, waar tijdens de Molukse treinkaping de BVD afluisterapparatuur de trein binnenbracht via colakratten. In het zuiden Venlo, waar in 1939 de beroemde misleidingsoperatie door de SD van Engelse en Nederlandse inlichtingendiensten plaatshad.
 
Peking, oorlog in de diplomatenwijk Fred de Heij (tekeningen), Peter Mennen (scenario), Ger van Wulften (vormgeving) 72 p. Uitgeverij Xtra/Nationaal Archief, € 14,90
In dit boek wordt een bijzondere mengvorm van strips, historische foto’s en documenten beproefd. Het waargebeurde verhaal beschrijft de gespannen situatie vanwege de betwiste rol van het neutrale Nederland in de internationale diplomatenwijk van Peking tijdens de Eerste Wereldoorlog. China stond tijdens die oorlog aan de kant van de geallieerden. In een terzijde vernemen we dat het land duizenden arbeiders stuurde naar het front in Frankrijk, die werden ingezet om loopgraven aan te leggen.
   
We weten weinig van het lot en leven van de gewone dienstplichtige Japanse soldaat in de Pacific-oorlog. Antropoloog en historicus Fred Lanzing, die in kampen verbleef tijdens de Japanse bezetting van Indië, brengt in Toean nippon. De Japanse soldaat in de Pacificoorlog en in Nederlands-Indië, 1942-1947 (eigen uitgave, bestellen via flanzing@gmail.com) al het beschikbare materiaal bij elkaar.
 
Poetin. Straatvechter bedreigt wereldorde Wierd Duk 93 p. Prometheus-Bert Bakker, € 8,95
Historicus en journalist Wierd Duk was jarenlang correspondent in Rusland. In dit hoogst actuele en zeer verhelderende boek beschrijft hij wat er gebeurde na de instorting van de Sovjet-Unie. Hoe miljoenen Russen tot armoede vervielen en het Westen daarvan de schuld gaven. Hoe Poetin aan de macht kwam en wat hij wil met Rusland: Moskous invloed binnen de grenzen van het voormalige Sovjetrijk herstellen.
   
Ook actueel: Dossier-JSF. Joint Strike Fighter, het megaproject, de politiek, de aankoop (197 p. Boom, € 19,90) door militair historicus Christ Klep. Het boek bestaat uit drie delen. In het eerste wordt uitgelegd hoe de politieke besluitvorming verliep in Nederland. Opvallend is de draaikonterige positie van de PvdA en de harde druk die steeds vanuit Amerika is uitgeoefend. Deel twee gaat over de enorme vertragingen die het project opliep. Deel drie laat zien wat je met de JSF allemaal wel en niet kunt.
 
Wie was Hans Boslowits? Gerard Reves debuut ontrafeld Igor Cornelissen 80 p. Bas Lubberhuizen, € 14,95
De novelle De ondergang van de familie Boslowits van Gerard Reve beschrijft de vernietiging van een Joodse familie uit Amsterdam. Igor Cornelissen, jarenlang redacteur bij Vrij Nederland, zocht uit wie er schuilging achter deze familie. Het gaat om de familie Bobrownitzki, die verkeerde in het kleurrijke vooroorlogse communistische milieu, net als de familie Van het Reve. Cornelissen is bij uitstek kenner van dit milieu en weet daardoor een zeer levendig beeld op te roepen van de Bobrownitzki’s, die omgang hadden met beroemdheden als Sebald J. Rutgers en de familie Romein.