Revolusi! Indonesië onafhankelijk biedt een internationaal perspectief op de onafhankelijkheidsstrijd van Indonesië in de jaren 1945-1949. Meer dan 200 objecten – van herinneringen in privébezit tot niet eerder in Nederland getoonde schilderijen uit Indonesische kunstcollecties – geven inzicht in deze belangrijke geschiedenis, voor Indonesië, Nederland en de wereld.
Centraal staan ruim twintig mensen die de revolutie van nabij hebben meegemaakt: journalisten, strijders, militairen, kunstenaars, diplomaten, kinderen, politici en anderen. Hun ervaringen en ooggetuigenverslagen maken duidelijk dat deze geschiedenis vele gezichten en stemmen heeft. Bijvoorbeeld het verhaal van Sutarso Nasrudin, een Indonesische soldaat wiens vriendenboekje in beslag wordt genomen door NL’ers en wordt geëxecuteerd. En het verhaal van Tanja Dezentjé, een Indo-Europese vrouw die aan Indonesische zijde meestrijdt, Indonesisch burger wordt en de wereld over reist om de revolutie te propageren.
Onderdeel van de tentoonstelling zijn foto’s, affiches en pamfletten, die indertijd in Indonesië in beslag zijn genomen door Nederlandse militaire inlichtingendiensten. Dankzij samenwerking met het Nationaal Archief te Den Haag, dat het archief van deze inlichtingendiensten beheert, worden deze bronnen voor het eerst tentoongesteld.
De geest van de revolutie en strijd
Revolusi! begint met het uitroepen van de Indonesische onafhankelijkheid op 17 augustus 1945 door Sukarno. Slotakkoord is de intocht van diezelfde Sukarno op 28 december 1949, een dag nadat Nederland de soevereiniteit overdraagt. Binnen dit tijdsbestek gaat het in de tentoonstelling om de geest van de revolutie en de strijd om de toekomst van Indonesië. Aan de orde komen onderwerpen als nationalisme, antikolonialisme, jeugd, kunst, diplomatie, propaganda, geweld, informatieoorlog en vluchtelingen. De rode draad zijn de ervaringen van twintig individuen, verschillend van achtergrond, verblijfplaats en politiek standpunt.
Kunstenaars in de revolutie
De revolutie was voor Indonesische nationalisten een periode van experiment en creativiteit. Kunstenaars vormden samen met politici een moderne revolutionaire voorhoede. Schilderijen hingen in overheidsgebouwen als verbeelding van de Indonesische revolutie. Posters, graffiti en pamfletten kleurden het straatbeeld. Kunst werd ingezet als politiek middel om de Indonesische onafhankelijkheid in binnen- en buitenland te propageren. Kameraadschap, leiderschap, oorlogsgeweld, jeugdig elan en strijdvaardigheid zijn de onderwerpen die de geëngageerde Indonesische kunstenaars in hun werk verbeeldden. Zo werd een beeld van de revolutie gecreëerd als een gezamenlijke inspanning van het Indonesische volk.
In de tentoonstelling is o.a. werk te zien van Trubus Soedarsono, Sudjojono, Otto Djaya, Basoeki Abdullah, Hendra Gunawan, Affandi en Henk Ngantung.
Verdieping, opinie en debat
Rondom de tentoonstelling Revolusi! organiseert het Rijksmuseum binnen en buiten het museum programma’s waarin de thema’s en verhalen uit de tentoonstelling breder worden uitgemeten, met ruimte voor dialoog over de verschillende perspectieven en de nawerking van deze geschiedenis. Er is een serie filmvertoningen met sprekers in EYE filmmuseum en er zijn evenementen in het Drents Museum, Museum Sophiahof en het Bonnefanten Museum. Je kunt een schrijfworkshop volgen van journalist en schrijver Dido Michielsen bij de Schrijversvakschool en samen met Pakhuis de Zwijger organiseert het Rijksmuseum een (online) talkshow waar o.a. Harm Steven, Marion Anker, Nancy Jouwe en David Van Reybrouck in gesprek gaan over hoe de revolutie mensenlevens bepaalde.
Videoportretten van nazaten
Van Sumatra, Java en Bali tot de Molukken, Sulawesi en Nederland. Tien persoonlijke videoportretten van nazaten laten de diversiteit van geleefde ervaringen en de impact van de revolutie op het leven van mensen zien.
Luistertip: Als geschiedenis in je opstaat
Als tijdens het werken aan een tentoonstelling over de Indonesische onafhankelijkheidsstrijd plotseling Iris’ eigen familiegeschiedenis in beeld komt, wordt ze overvallen door een verdriet dat ze niet begrijpt. Verdriet dat zich nestelt in haar buik en dezelfde rugpijn veroorzaakt als die waar haar Nederlands-Molukse vader al jaren last van heeft. Samen met haar vriendin Marjolijn van Heemstra volgt Iris het spoor van haar lichamelijke klachten naar een pijn van generaties terug.
Deze podcast is wekelijks te horen in geschiedenisprogramma OVT op NPO Radio 1, te vinden in je eigen podcastapp of hier te beluisteren.
De tentoonstelling Revolusi! wordt mede mogelijk gemaakt door het Mondriaan Fonds. De aanstellingen van de Indonesische conservatoren Amir Sidharta en Bonnie Triyana worden mogelijk gemaakt door het Johan Huizinga Fonds / Rijksmuseum Fonds. De programmering bij de tentoonstelling met ruimte voor dialoog wordt mede mogelijk gemaakt door vfonds en DutchCulture.
