Je moest begin 2014 onder een steen liggen als je de film over Kenau Simonsdochter Hasselaer (1526-1587?) wilde ontlopen. De speelfilm Kenau, over de weduwe die volgens de legende met heldenmoed een legertje vrouwen aanvoerde bij het beleg van Haarlem, ging gepaard met een scala aan activiteiten en publicaties.
Tessa de Loo schreef de historische roman Kenau en Lydia Rood de jeugdroman Kathelijne van Kenau, over een van de dochters van de heldin. Voor wie het bij de feiten wil houden, publiceerde historica Els Kloek het boek Kenau en Magdalena. Vrouwen in de Tachtigjarige Oorlog. Ook is er Kenau de opera, kunnen we Kenau de game spelen en exposities over Kenau bezoeken. Wie liever buiten blijft, kan in Haarlem een Kenau-wandeling maken in het gebied waar volgens de filmsite ‘Kenau met haar vrouwenleger een fiere strijd streed en de Spanjaarden overwon’.
Meer lezen over de Tachtigjarige Oorlog? Schrijf u in voor onze gratis nieuwsbrief.
Overwon? Het beleg van Haarlem eindigde na ruim zeven maanden in juli 1573 toch echt in overgave aan de Spanjaarden, die gruwelijk huishielden in de stad en er een paar duizend soldaten en burgers vermoordden. Kenau Hasselaer wist te ontkomen.
Omdat er weinig over haar bekend is, konden de makers van de speelfilm Kenau zich vrijuit uitleven. De schaarse biografische gegevens over Kenau hebben zij aangekleed met historische verzinsels om de film dramatisch op te peppen. Zo keert Kenau, die als eigenaresse van een scheepswerf gebaat is bij rust en orde in de stad, zich pas tegen de Spanjaarden als kort voor het beleg een van haar twee dochters op de brandstapel eindigt.
De tiener had met andere opstandige jongeren heiligenbeelden vernietigd in een kerk. Kenau geeft de schuld aan haar andere dochter, want die had haar zus moeten tegenhouden. De gespannen moeder-dochterrelatie zorgt voor een geforceerd dramatisch lijntje (‘Jij bepaalt altijd alles!’) in de rest van de film.
Enfin, uit woede over het meedogenloze doodvonnis sluit Kenau zich met enkele honderden vrouwen aan bij kapitein Wigbolt Ripperda, die in opdracht van Willem van Oranje met een paar duizend soldaten Haarlem tegen de Spanjaarden zal gaan verdedigen. Ripperda heeft weinig vertrouwen in Kenaus militaire capaciteiten (‘Een stadsmuur in oorlogstijd is geen plaats voor een vrouw’), maar zijn mannelijk-chauvinistische vrouwbeeld krijgt een deuk als Kenau hem strategisch aftroeft.
Ripperda en zijn soldaten zoeken het in brute oorlogskracht, maar Kenau is slimmer en sluwer in de strijd. Als een voorloper van het Oekraïense Femen, de feministische beweging die met halfontblote vrouwen aandacht vraagt voor vrouwenonderdrukking, posteert Kenau tientallen naakte vrouwen op de stadsmuren om de aandacht te trekken van de belegeraars.
Als de Spaanse soldaten uit hun tentenkamp komen aangerend, blazen een paar Haarlemse vrouwen het verlaten kamp op. Amusant, maar het illustreert ook dat de makers van Kenau niet geïnteresseerd zijn in de historische werkelijkheid. De personages denken, handelen en praten (‘met alle respect’ horen we iemand zeggen) als wij.
Met Kenau maakt de kijker geen tijdreis naar het verleden, maar het verleden een tijdreis naar het heden. Daar is een woord voor: anachronisme.
