Vol goede moed vertrekken talloze landverhuizers vanuit Amsterdam naar Amerika. Ze varen onder meer met het stoomschip Orania, waarop ze drie weken verblijven tussen mensen van alle rangen en religies. Ze houden vast aan hun vertrouwde gebruiken, terwijl hun nieuwe leven met de dag dichterbij komt.
In de eerste decennia van de twintigste eeuw emigreerden miljoenen mensen van Europa naar Amerika. Deze zogeheten ‘landverhuizers’ werden aangetrokken door de belofte van gratis stukken grond, relatieve godsdienstvrijheid en avontuur. Toen de Verenigde Staten na een periode van ongeremde immigratie restricties gingen opleggen, werd Zuid-Amerika een aantrekkelijk alternatief.
In Nederland speelde de Koninklijke Hollandsche Lloyd (KHL) hierop in, door een lijn met stoomschepen te openen naar Brazilië en Argentinië. De Orania was een van de schepen die in de jaren twintig en dertig vanuit Amsterdam regelmatig de lange reis naar Buenos Aires ondernam. Met folders in lokale talen werden in voornamelijk Polen, Rusland, Hongarije en de Baltische staten mensen geronseld voor de overtocht. Daar zaten veel Joden bij, die op de vlucht waren voor het groeiende antisemitisme en de pogroms in Oost-Europa. Na een lange reis door Europa werden de reizigers in Amsterdam opgevangen in het Lloyd-Hotel aan de
Oostelijke Handelskade. Dit migrantenhotel was volgens bezoekers het mooiste van Europa. Voor de Joodse reizigers was er een volledig koosjere keuken. Bij aankomst ging iedereen eerst langs het ontsmettingsgebouw en voor inscheping werden de passagiers zelfs getest op tuberculose.
Expositie over opvarenden
Dit beeldessay is gemaakt naar aanleiding van de deze maand geopende tentoonstelling Mens op zee in het Scheepvaartmuseum in Amsterdam. Die toont bruiklenen en foto’s uit de eigen collectie, waarin het leven van opvarenden centraal staat. De tentoonstelling is tot en met 28 mei te bezoeken.
Aan boord van schepen als de Orania was de scheiding tussen de verschillende klassen zeer strikt. Het overgrote deel van de passagiers reisde derde klasse en mocht zich absoluut niet onder de andere klassen begeven. De overtocht naar Zuid-Amerika kostte het voor die tijd enorme bedrag van 120 gulden. De passagiers organiseerden hun eigen religieuze diensten aan boord van het schip en maakten muziek om de tijd te verdrijven. Voor vertrek worden alle passagiers ontsmet en met de Von Pirquet-test gecontroleerd op tuberculose, foto uit 1923. Na tussenstops in Portugal en Brazilië kwam de Orania na drie weken eindelijk aan in Buenos Aires. Hier kwamen veel immigranten terecht op cacao- en koffieplantages. Het leven in de kolonie was niet makkelijk en sommige migranten keerden na een aantal jaar weer terug naar Europa. Het stoomschip Orania werd vooral beroemd toen het in 1934 in een Portugese haven werd geramd door een
ander schip en binnen een half uur ten onder ging. Twee jaar later ging ook de KHL door teruglopende passagiersaantallen failliet.
Foto’s van gewone mensen
Jaap Zindler was de fotograaf van het stoomschip Orania. Hij had zijn eigen donkere kamer aan boord en had als opdracht de eersteklaspassagiers te fotograferen. Uit eigen interesse begaf hij zich ook onder de derdeklaspassagiers. Zijn foto’s bieden een uniek inkijkje in het leven van gewone mensen.
